Wandel je Museum Tromp’s Huys binnen, dan kom je in andere tijden terecht. Een tijd waarin ook Slauerhoff rondliep op Vlieland. Tromp’s Huys is het oudste woonhuis van Vlieland (1575), waar vanaf 1896 het echtpaar Akersloot woonde. Betzy Akersloot-Berg was een schilderes uit Noorwegen. Op Vlieland vond zij haar thuis. Zij maakte hier prachtige schilderwerken die te zien zijn in het museum. De salon waarin zij leefde, is nagebouwd zoals het rond 1900 was. ‘Elke keer weer leuk om hier naar binnen te lopen. Mooie beelden van oud-Vlieland en mooie verhalen van Vlielanders’, staat op een willekeurige pagina in het gastenboek van het museum geschreven.

In dit monumentale pand is de sfeer terug te vinden van hoe het leven lang geleden op Vlieland was. Daar tussendoor hangen werken en schilderijen van hedendaagse (Vlielandse) kunstenaars. Ook is er aandacht voor Westeynde (West-Vlieland): het verdronken dorp. Tot 1736 lag aan de westkant van het eiland nog een woonplaats. Tussen de woningen op Westeynde stond een middeleeuwse kerk, een molen, een spinhuis en een armenhuis. Het dorp had een eigen vissersvloot en bewoners brouwden hun eigen bier.

Vanaf 1680 sloeg er zoveel duin af dat het dorp plots aan de kustlijn grensde. In 1714 stortte de kerk in de golven. Een kaart uit 1722 laat zien dat toen nog maar één van de drie straten van het dorp bestond. Bewoners trokken weg. Zij namen alles mee wat bruikbaar was. Een deel van de oudere huizen van Oost-Vlieland (en in Oudeschild op Texel) is gebouwd met bakstenen van West-Vlieland. Het dorp verdween uiteindelijk in zee.

Eilandmuze

Bij verhalen over Vlieland mag de dichtende scheepsarts Slauerhoff, die als kleine, astmatische jongen veel op het eiland kwam om te kuren, niet ontbreken. De frisse zeelucht zou het kind goed doen. Een studie geneeskunde verder en varende als scheepsarts, zou hij hier op latere leeftijd nog vaak afmeren. Biografen schrijven dat de arts die zo mooi kon dichten, niet alleen een zwak voor vrouwen had, maar ook voor Vlieland. Misschien was het eiland wel zijn grootste muze. In Tromp’s Huys is speciaal een ruimte aan hem gewijd. Directeur Peter Schalk: “Achter het museum ligt één van de lichtblauwe glazen platen met daarop een strofe uit een gedicht van Slauerhoff. Deze plaquettes zijn over het hele eiland te vinden. Eilanddichter Gerda Posthumus neemt gasten graag mee langs die Slauerhoff-route.”

De verre prinses

Sinds eind 2018 is Peter Schalk directeur van het Vlielandse museum. “Ik vind het mooi dat we hier de geschiedenis van het eiland levend kunnen houden.” De kunstliefhebber die het Zuid-Hollandse bloemendorp Lisse verruilde voor Oost-Vlieland, bezocht door de jaren heen talloze musea in de wereld. Daarvan maakte Prado in Madrid het meeste indruk op hem: “In dat museum zijn alle Groten bij elkaar gebracht. Ik loop daar echt watertandend doorheen.” Dat hij nu zelf dit kleine museum mag runnen, ziet Peter als een grote eer. “Zes jaar geleden vestigde ik mij op Vlieland om bij mijn liefde Nel te zijn. Dat was een onverwacht groots cadeau in mijn leven.” Net als het samenzijn met haar, had Peter niet durven dromen dat de voormalige woning van Betzy Akersloot-Berg zijn werkplek zou worden. Zijn weg naar Vlieland is als het gedicht van Slauerhoff ‘Voor de verre prinses’. In Het Armhuis hangt een groot schilderij van Ada Breeveld dat gebaseerd is op dat gedicht. Peter hoeft op zijn beurt niet meer te dromen…

Voor de verre prinses

Wij komen nooit meer saam:
De wereld drong zich tussenbeide.
Soms staan wij beiden ’s nachts aan ’t raam,
Maar andre sterren zien we in andre tijden.

Uw land is zo ver van mijn land verwijderd:
Van licht tot verste duisternis—dat ik
Op vleuglen van verlangen rustloos reizend,
U zou begroeten met mijn stervenssnik.

Maar als het waar is dat door grote dromen:
Het zwaarst verlangen over wordt gebracht
Tot op de verste ster: dan zal ik komen,
Dan zal ik komen, iedre nacht.

Uit: Serenade III

Slauerhoff-route

In 1949 kwam een biografie over Slauerhoff uit, waarin Cees Kelk schrijft dat Vlieland altijd een aparte plaats in het hart van de dichter heeft gehad: ‘(…) de plek waar hij zoveel gelukkige maanden doorbracht, alikruikjes zoekend langs het strand, paardrijdend bij de boer (…). Biograaf Wim Hazeu schrijft in 1995 dat wanneer iemand vanaf de vroegste jeugd een band heeft met Vlieland, diegene dat eilandgevoel nooit meer kwijtraakt. Zo door de eeuwen heen noemen veel mensen dit door zilt water omringde land ‘mijn eiland’.

In het boekje ‘Wandelen op Vlieland met Jan Slauerhoff’ van Ton Pronker (een achterneef van de dichter), is te lezen dat in de tijd dat Slauerhoff hier als jonge jongen rondliep, er nog geen boom te bekennen was op het eiland. ‘Er waren geen vakantiehuisjes en de Waddenzee heette nog gewoon de Zuiderzee.’ Een speciale uitgave van VVV Vlieland neemt eilandgasten mee op een poëzieroute. Niet over een kaal landschap zoals in de tijd van Slauerhoff, maar wandelend door rijke en geurige bossen, over het duin en weer terug door de oude gloppen van het dorp. In de Dorpsstraat, op nummer 27, is het bas-reliëf van Slauerhoff te zien. In deze woning logeerde de kleine Jan begin 1900 vaak, bij familie van zijn moeder Cornelia Pronker.

De route gaat langs glazen platen waarop delen van Slauerhoff’s gedichten te lezen zijn. Helemaal een feestje wordt het als eilanddichter Gerda Posthumus meegaat. De directeur van het Tromp’s Huys vertelt enthousiast over hoe deze dichteres met de kinderen van de basisschool op pad gaat om ze warm te maken voor poëzie: “Ze neemt ze dan bijvoorbeeld mee naar de plaquette die voor het gemeentehuis ligt. Daarop staat geen gemakkelijk gedicht. Het is fascinerend om te zien wat er met de kinderen gebeurt als Gerda dat voordraagt. Thuis zijn ze bezig met Super Mario op een schermpje en hier raken ze in een soort trance als zij dat gedicht hardop uitspreekt. Ik hoorde een meisje zeggen: “Ik word er heel rustig van, het klinkt zo mooi!” Het metrum raakt de jongelingen, daar hoef je geen Neerlandicus of liefhebber van poëzie voor te zijn.” Ja. Slauerhoff’s metrum raakt het ritme van het eiland. Als de dichter ver op zee was, wist hij Vlieland nog altijd te vinden met zijn woorden en die woorden ebben hier nog altijd na.

Museum Tromp's Huys

Interview VVV Vlieland gids 2020.